Ι. Ν. Ζωοδόχου Πηγής

Σε μια πανέμορφη, κατάφυτη τοποθεσία, περίπου 25 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Καλαμάτας, ανάμεσα στα χωριά Καλογερόρραχη και Ελληνοεκκλησιά, προβάλλει ένα από τα πιο ωραία και καλοδιατηρημένα βυζαντινά μνημεία της Πελοποννήσου, ο ιερός ναός της Ζωοδόχου Πηγής.

Η ονομασία Σαμαρίνα (και Σάμαρι για την Ελληνοεκκλησιά) προήλθε από την παραφθορά του λατινικού Santa Marie ή, σύμφωνα με άλλη άποψη, επειδή ο ναός ήταν αφιερωμένος στην Οσία Μαρία την Αιγυπτία.

Κτίστηκε τον 12^ο αιώνα και ήταν το καθολικό της γυναικείας μονής που θεωρείται ότι ιδρύθηκε από τον Ανδρόνικο Β΄ Παλαιολόγο για να τιμήσει τον Πατριάρχη Αθανάσιο Α΄, που καταγόταν από την Ανδρούσα. Από τη μονή σώζονται μόνο τα ερείπια των κελιών, της δεξαμενής και ενός κοιμητηριακού ναού λίγο πιο μακριά.

Αρχιτεκτονικά ο ναός ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο που στηρίζεται σε δύο κίονες. Σε μεταγενέστερες φάσεις έχουν προστεθεί ο νάρθηκας με την ανοικτή στοά στη δυτική πλευρά, και ο πύργος του κωδωνοστασίου, που θεωρείται φράγκικος, του 13^ου αιώνα. Στη βόρεια πλευρά σχηματίζεται προστώο με κίονες, ενώ αντίστοιχη διαμόρφωση υπήρχε και στην άλλη πλευρά του ναού.

Οι τοίχοι είναι κτισμένοι με ιδιαίτερη επιμέλεια, στο κατώτερο μέρος από μεγάλους ορθογώνιους λίθους που προέρχονται από αρχαία κτήρια, και στο ανώτερο σύμφωνα με το πλινθοπερίκλειστο σύστημα, με πλούσια κεραμοπλαστική διακόσμηση.

Στο εσωτερικό του ναού σώζονται εντυπωσιακές τοιχογραφίες της λεγόμενης «ακαδημαϊκής τάσης» της υστεροκομνήνειας ζωγραφικής, με χαρακτηριστικές τις μνημειακές παραστάσεις από τη ζωή του Χριστού. Στον 14ο-15ο αιώνα χρονολογούνται οι ολόσωμες μορφές αγίων στον νότιο τοίχο.

Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο γλυπτός διάκοσμος στο εσωτερικό του ναού, έργο του περίφημου εργαστηρίου γλυπτικής που λέγεται «της Σαμαρίνας» από τους ερευνητές, και έδρασε στην περιοχή στο δεύτερο μισό του 12^ου αιώνα, καθώς και το δάπεδο με τα μαρμαροθετήματα, που σώζεται αποσπασματικά.

Η μονή σήμερα είναι χωρίς μοναχές, αποτελεί μετόχι της Μονής Βουλκάνου και εορτάζει την Παρασκευή της Διακαινησίμου.