Θυμάσαι τότε που ήμασταν πιτσιρίκια, και ρωτούσαμε «αν είχες μια μηχανή του χρόνου, πού θα πήγαινες»; Αν η απάντησή σου ήταν «στο Βυζάντιο», μπορεί να μην το ήξερες τότε, αλλά ειδικά για σένα μια μαγική μηχανή του χρόνου υπήρχε, και υπάρχει.  Είναι ο Μυστράς.

Γιατί αυτή η υπέροχη βυζαντινή καστροπολιτεία, 5 χιλιόμετρα έξω από τη Σπάρτη, έχει διατηρηθεί ίδια κι απαράλλαχτη στο πέρασμα των αιώνων. Εκεί που στέφθηκε ο τελευταίος αυτοκράτορας, ο Κωνσταντίνος «που την έχασε», κατά κόσμον Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, πάνω στον ίδιο σκαλιστό δικέφαλο αετό που ήταν το έμβλημα της οικογένειάς του, θα σταθείς κι εσύ. Εκεί απ’ όπου ατένιζαν την κοιλάδα του Ευρώτα κάτοικοι και άρχοντες του Δεσποτάτου του Μορέως θα σκαρφαλώσεις κι εσύ για να θαυμάσεις την πανοραμική θέα. Στους λιθόστρωτους δρόμους που περπατούσαν οι άνθρωποί του πριν από 700 χρόνια, στους ίδιους θα περπατήσεις κι εσύ.

Λίγη Ιστορία για αρχή

Το κάστρο του Μυστρά το έχτισε το 1249 ο Γουλιέλμος Β’ Βιλλεαρδουίνος, γιος του Γοδεφρείδου, Γάλλου αρχηγού μιας από τις Σταυροφορίες (της τέταρτης, συγκεκριμένα) και μετέπειτα πρώτου Πρίγκηπα της Αχαΐας. Ο Γουλιέλμος πολέμησε τους Βυζαντινούς και έχασε, πιάστηκε αιχμάλωτος από τον Μιχαήλ Παλαιολόγο, και για να ελευθερωθεί χάρισε στον αυτοκράτορα τρία κάστρα: Τη Μαΐνη, τη Μονεμβασιά και τον Μυστρά. Οι βυζαντινοί έκαναν το 1262 τον Μυστρά έδρα του σεβαστοκράτορος, του στρατηγού που διοικούσε όλη την Πελοπόννησο. Κι έτσι η καστροπολιτεία που βλέπεις σήμερα έγινε κάτι σαν πρωτεύουσα όλης της Πελοποννήσου.

Μικρός γεωγραφικός οδηγός της Καστροπολιτείας

Το ύψωμα επάνω στο οποίο έχει χτιστεί το κάστρο (θα το έλεγες και βράχο, αν δεν ήταν τόσο πράσινο) είναι μια από τις βουνοπλαγιές του Ταΰγετου. Στα 634 μέτρα υψώνεται, κι έχει ένα σχήμα τόσο παράξενο που κάποιοι μελετητές λένε πως το αρχικό του όνομα, Μυζηθράς, παραπέμπει στο ακανόνιστο σχήμα του γνωστού τυριού. Τα φυσικά πλατώματα στην κορυφή του, όπου χτίστηκε το κάστρο, και στη βόρεια πλευρά, όπου βρίσκονται μέχρι σήμερα τα παλάτια, κάνουν το μέρος να μοιάζει λες και φτιάχτηκε για να έρθει κάποιος εδώ και να χτίσει μια τέτοια καστροπολιτεία.

Ο Μυστράς είναι σήμερα εξολοκλήρου αρχαιολογικός χώρος, δεν κατοικείται δηλαδή όπως η Μονεμβασιά

Δύο είναι η είσοδοί του, γεγονός βολικότατο αν δεν έχεις την αντοχή που απαιτείται για να σκαρφαλώσεις τον απότομο ανηφορικό δρόμο από την κάτω πόλη στην επάνω, όπου βρίσκονται τα παλάτια. Η κύρια είσοδος οδηγεί στο νότιο τμήμα της καστροπολιτείας, από την οποία η επάνω είσοδος, γνωστή ως Πύλη του Κάστρου, απέχει λίγα λεπτά οδήγησης –το ίδιο εισιτήριο ισχύει για πολλαπλές εισόδους, και από τις δύο πύλες, όλη την ημέρα.

Η κάτω πόλη και οι εκκλησίες της

Πριν ξεκινήσουμε την περιήγηση στα λιθόκτιστα καλντερίμια του Μυστρά, να πούμε πως από τα κτίρια της καστροπολιτείας που σώζονται σήμερα, η συντριπτική πλειοψηφία είναι εκκλησίες –αν και υπάρχουν και σπίτια και αρχοντικά, τα εντυπωσιακότερα εκ των οποίων είναι αυτά των Λάσκαρη και Φραγκόπουλου. Οι Βυζαντινοί, θα το ξέρεις μάλλον, ήταν βαθύτατα θρήσκοι, και η αρχιτεκτονική τους πουθενά δε βρίσκει καλύτερη έκφραση απ’ ό,τι στις εκκλησίες τους. Δεν είναι, λοιπόν, να απορεί κανείς που το δημοφιλέστερο αξιοθέατο της Καστροπολιτείας είναι η Μητρόπολή της. Αυτό, βέβαια, για λόγους όχι μόνο αρχιτεκτονικής αλλά και –μάλλον περισσότερο– Ιστορίας: Εδώ ήταν που στέφθηκε αυτοκράτορας στις 12 Μαρτίου του 1449 ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ο οποίος τέσσερα χρόνια αργότερα θα γινόταν ο τελευταίος αυτοκράτορας και δεύτερος Κωνσταντίνος του γνωστού θρύλου (Κωνσταντίνος την έχτισε, Κωνσταντίνος την έχασε κλπ).

Άλλες εκκλησίες της κάτω πόλης που αξίζει να επισκεφθείς είναι η Οδηγήτρια, οι τοιχογραφίες της οποίας φιλοτεχνήθηκαν το 1312, η Περίβλεπτος, την οποία έχτισε ο πρώτος Δεσπότης του Μυστρά, Μανουήλ Καντακουζηνός, η Παντάνασσα, η τελευταία εκκλησία που χτίστηκε στον Μυστρά και η οποία λειτουργεί μέχρι σήμερα ως γυναικείο μοναστήρι, οι Άγιοι Θεόδωροι, η μεγαλύτερη και αρχαιότερη εκκλησία της Καστροπολιτείας, στις τοιχογραφίες της οποίας περιλαμβάνεται και η πρωσοπογραφία του Μιχαήλ Παλαιολόγου, και η μικρούλα Ευαγγελίστρια, με τον εντυπωσιακό γλυπτό διάκοσμο στο εσωτερικό της.

Ακριβώς δίπλα στη Μητρόπολη, το μικρό Μουσείο του Μυστρά είναι ένα από τα πιο καλοσχεδιασμένα μουσεία της Πελοποννήσου, με τις μωβ και φούξια αποχρώσεις που αγαπούσαν πολύ οι Βυζαντινοί να κυριαρχούν στις επεξηγηματικές επιγραφές οι οποίες συνοδεύουν τα εκθέματα και περιγράφουν την καθημερινότητα, το εμπόριο και τις τέχνες που έκαναν ενδιαφέρουσα τη ζωή στην Καστροπολιτεία. Ανάμεσα στα εκθέματα, ξεχωρίζουν τα κοσμήματα, οι επίσημες ενδυμασίες και η κοτσίδα (!) μιας αρχόντισσας της εποχής που σώζεται ατόφια, τα χειροποίητα Ευαγγέλια με τους καλλιγραφικούς στίχους και η αναπαραγωγή ενός φορέματος της εποχής και των παπουτσιών που το συνόδευαν.

Εντυπωσιακά σηματοδοτημένος είναι και ο υπόλοιπος αρχαιολογικός χώρος, με πινακίδες που αναλύουν τη διάταξη της Καστροπολιτείας, την καθημερινότητα των κατοίκων της, τις θρησκευτικές λειτουργίες που τόσο αγαπούσαν, τις μάχες που τους απειλούσαν, το εμπόριο που τους πλούτιζε και τους στενούς δεσμούς που διατηρούσαν με την Κωνσταντινούπολη.

Περπατώ εις το Κάστρο

Είναι παράξενο να μιλάμε για Κάστρο όταν ο Μυστράς είναι, στο μυαλό του περισσότερου κόσμου, ολόκληρος ένα κάστρο. Αν θέλουμε, όμως, να κυριολεκτούμε, συνολικά ο αρχαιολογικός χώρος είναι μια Καστροπολιτεία, και κάστρο σκέτο είναι… το κάστρο που την στεφανώνει, στο ψηλότερο τμήμα της. Εδώ μπορείς, όπως είπαμε, να φτάσεις με δύο τρόπους: Είτε περπατώντας, από την κάτω πόλη, αν είσαι αθλητικός τύπος, είτε οδηγώντας μέχρι το επάνω πάρκινγκ, και περνώντας εν συνεχεία την Πύλη του Κάστρου, που λειτουργεί ως δεύτερη είσοδος του αρχαιολογικού χώρου.

Αυτή η δεύτερη διαδρομή ακούγεται πολύ ευκολότερη απ’ ό,τι είναι στην πραγματικότητα, καθότι ακόμη κι αυτή προϋποθέτει τουλάχιστον δέκα λεπτά ανάβασης μέχρι τα τείχη του κάστρου. Η διαδρομή, όμως, στο λιθόκτιστο μονοπάτι που ελίσσεται ανάμεσα σε πυκνή βλάστηση και η μαγευτική θέα από την κορυφή του λόφου στον κάμπο της Σπάρτης θα σε αποζημιώσει με το παραπάνω.

Στο επάνω τμήμα του λόφου βρίσκονται, εκτός από το κάστρο, ο εντυπωσιακός ναός της Αγίας Σοφίας, που χτίστηκε γύρω στο 1350 από τον Μανουήλ Καντακουζηνό, αλλά και τα φαντασμαγορικά παλάτια των δεσποτών. Πραγματικά αξίζει να μείνεις εδώ πάνω ως την ώρα του ηλιοβασιλέματος, για να θαυμάσεις από ψηλά την Καστροπολιτεία και τη γύρω περιοχή λουσμένα στο χρυσοκόκκινο φως του ήλιου που πρέπει να αγαπούσαν πολύ οι Βυζαντινοί.