Συμβαίνει το εξής παράδοξο με τον Ταΰγετο

Ενώ είναι αδιαμφισβήτητα ένα από τα ωραιότερα ελληνικά βουνά, με τον επιβλητικό του όγκο να υψώνεται αγέρωχος στα 2.404 μέτρα, χωρίς άλλες κορυφές γύρω του να τον πνίγουν, παρέμενε μέχρι πρότινος το μυστικό πεζοπόρων και ορειβατών, που διανυκτέρευαν σε σπαρτιάτικα (κυριολεκτικά και μεταφορικά) καταφύγια, μακριά από κάθε είδους αξιοποίηση. Μόλις την τελευταία δεκαετία έχουν αρχίσει να ξεφυτρώνουν στις πλαγιές του μικροί, ιδιαίτεροι ξενώνες, που σέβονται απόλυτα το φυσικό περιβάλλον γύρω τους, μακριά, πολύ μακριά, από βλέψεις μαζικού τουρισμού. Ευτυχώς.

Γιατί η φυσική, ανόθευτη μαγεία του Ταΰγετου βρίσκεται ακριβώς εκεί: Στα σταματημένα στον χρόνο χωριουδάκια του, στα ειδυλλιακά φαράγγια που τα διατρέχουν ποταμοί με κρυστάλλινα νερά, στις βάθρες, μικρές πισίνες που σχηματίζουν τα νερά τους ό,τι πρέπει για δροσερές βουτιές το καλοκαίρι, στα μονοπάτια που μοιάζουν λες και περιμένουν μόνο εσένα να τα διασχίσεις, στα μνημεία της φύσης που περιλαμβάνουν τα μεγαλύτερα πλατάνια και τις αρχαιότερες ελιές της Ελλάδας –αν όχι και του κόσμου. Κρίμα δεν θα ήταν να τσαλαπατηθεί όλη αυτή η ομορφιά από τα πλήθη;

Ο Ταΰγετος νότια της Σπάρτης

Ο διαχωρισμός του Ταΰγετου σε βόρειο και νότιο τμήμα γίνεται πρωτίστως για τις ανάγκες της περιήγησης, και όχι της γεωγραφίας. Το τεράστιο μήκος του μεγαλύτερου βουνού της Πελοποννήσου, που έκανε ακόμα και τον Όμηρο να τον αποκαλεί «περιμήκειο», απλώνεται σε 115 χιλιόμετρα, πράγμα που σημαίνει πως είναι πρακτικά αδύνατο –ειδικά αν συνυπολογίσεις και τις στροφές που είναι αναπόφευκτες σε κάθε ορεινό οδικό δίκτυο– να τον γυρίσεις σε ένα Σαββατοκύριακο. Έτσι, τα χωριά νότια της Σπάρτης τα λογαριάζουμε για Νότιο Ταΰγετο, και εκείνα της Μυστριώτικης Στράτας, που χρησιμοποιούσαν οι Βυζαντινοί για τη σύνδεση του Μυστρά με την υπόλοιπη Ελλάδα, για Βόρειο Ταΰγετο.

Το Ξηροκάμπι και το ελληνιστικό γεφύρι του

Το μεγαλύτερο από τα χωριά της περιοχής, το Ξηροκάμπι έχει χίλιους περίπου κατοίκους και πολλά όμορφα, πέτρινα σπίτια του 19^ου αιώνα. Η μεγάλη του πλατεία γεμίζει κόσμο και τραπεζάκια με τις πρώτες ηλιαχτίδες, και το πέτρινο κτίριο του σχολείου είναι πραγματικά εντυπωσιακό, εκείνο όμως που κλέβει την παράσταση είναι το τοξωτό Ελληνιστικό Γεφύρι που χτίστηκε γύρω στο 150 π.Χ. –το μοναδικό της εποχής του που σώζεται μέχρι σήμερα. Το γεφύρι ένωνε την αρχαία Σπάρτη με την Καρδαμύλη μέσω της ρωμαϊκής οδού. Τα νερά του χειμάρρου Ρασίνα κυλούν ορμητικά από κάτω του, ενώ το αμφιθέατρο δίπλα του φιλοξενεί τα καλοκαίρια θεατρικές παραστάσεις και συναυλίες. Ακριβώς πίσω από το αμφιθέατρο είναι κρυμμένη η είσοδος του φαραγγιού του Ανακώλου –λεπτομέρειες για το οποίο έχουμε παρακάτω.

Πριν πάρεις τον δρόμο για το φαράγγι, όμως, αξίζει να αναζητήσεις λίγο έξω από το Ξηροκάμπι, στη θέση Μούσγα, τη μεγαλύτερη ελιά που έχεις δει ποτέ, την ιερή ελιά της Φάριδος, όπως είναι η αρχαία ονομασία της περιοχής και το όνομα του σημερινού Δήμου. Ο πανάρχαιος κορμός της ελιάς ξεπερνά σε περίμετρο τα 12 μέτρα, πράγμα που την καθιστά από μόνη της φυσικό μνημείο, ακόμα και χωρίς να υπολογίσουμε την παλαιότητά της, που μετριέται σε χιλιετίες –πιθανότατα υπάρχει εδώ από τότε που βασιλιάς της Σπάρτης ήταν ο Μενέλαος, κι αυτό για όσους δεν είναι καλοί στα μαθηματικά είναι περίπου 3.600 χρόνια πίσω. Για να τη βρεις, ακολουθείς τον δρόμο που φεύγει από την πλατεία του Ξηροκαμπίου προς την αντίθετη κατεύθυνση από εκείνη της Παλαιοπαναγιάς και εν συνεχεία στρίβεις στην ταμπέλα που γράφει Μούσγα. Γύρω στα 2-3 χιλιόμετρα παρακάτω, θα δεις την ελιά στο δεξί σου χέρι –είναι τόσο μεγάλη και χαρακτηριστική, που αποκλείεται να την προσπεράσεις.

Διαδρομές στο φαράγγι του Ανακώλου

Θα ακούσεις να το λένε και απλώς «φαράγγι του Ταΰγετου», παρά το γεγονός πως ο Ταΰγετος έχει κι άλλα, πολλά και υπέροχα, φαράγγια. Ενταγμένο στο δίκτυο Natura 2000, φιλοξενεί γύρω στα είκοσι είδη βλάστησης που δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο, και αρκετά ενδημικά (αυτό είναι με μια λέξη το «δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο») μικρά ζωάκια.

Είναι ένα από τα ελάχιστα φαράγγια που μπορείς να διασχίσεις και οδηγώντας –χαράς ευαγγέλια για τους ορκισμένους εχθρούς της πεζοπορίας– αλλά το μοναδικό φυσικό τοπίο του σίγουρα κάπου θα σε βάλει στον πειρασμό να κατέβεις από το αυτοκίνητο. Τα θεόρατα βράχια του μοιάζουν να υψώνονται ως τον ουρανό, δημιουργώντας παράξενους σχηματισμούς, τα νερά του είναι αλλού ορμητικά σαν χείμαρρος, αλλού κελαρυστά σαν μικρό ρυάκι και πότε πότε πέφτουν σαν υδάτινη κουρτίνα από τα βράχια σχηματίζοντας εντυπωσιακούς καταρράκτες. Όλα αυτά πλαισιωμένα από χιλιάδες αποχρώσεις του πράσινου (γιατί άλλο είναι το πράσινο του πλατανιού, άλλο της δάφνης, άλλο της αγριοροδιάς) φτιάχνουν μια εικόνα μαγική, να μη χορταίνεις να τη χαζεύεις και να την φωτογραφίζεις.

Η ιδιαίτερη περίπτωση της Κουμουστάς

Μια φορά κι έναν καιρό, στην άκρη του φαραγγιού του Ταΰγετου ήταν φωλιασμένο ένα μεσαιωνικό χωριό. Είχε δυο χιλιάδες κατοίκους, οι οποίοι έμεναν στα πανέμορφα, πέτρινα σπιτάκια του και περπατούσαν στα λιθόκτιστα καλντερίμια που στολίζονταν στις άκρες τους από αιωνόβια πλατάνια και βρύσες με γάργαρο νερό. Όταν έπεσε ο Μυστράς, και μαζί του η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, το χωριό άρχισε να ερημώνει, μέχρι που, λίγο πριν τελειώσει ο Εμφύλιος, εγκαταλείφθηκε εντελώς.

Σήμερα, έχει δύο (ναι, δύο) κατοίκους, ένα ζευγάρι πεζοπόρων που το ερωτεύτηκε και αποφάσισε να εγκατασταθεί μόνιμα εδώ, και έναν κουκλίστικο ξενώνα ο οποίος φιλοξενεί ταξιδιώτες που θέλουν να ξεφύγουν μακριά απ’ όλους και απ’ όλα. Ακόμα και αν δεν μείνεις εδώ, αξίζει να οδηγήσεις τη διαδρομή ως το τέρμα του φαραγγιού, γιατί η Κουμουστά είναι ένα πανέμορφο, εντελώς πέτρινο χωριό, με καταπληκτική θέα στο φαράγγι και μονοπάτια που τη συνδέουν με τα ωραιότερα σημεία του Ταΰγετου.

Η μικρή, γραφική Άρνα

Μια σταλίτσα χωριουδάκι, με λίγο περισσότερους από εκατό κατοίκους, φωλιασμένη μέσα στα πλατάνια, τις μηλιές, τις καστανιές, και τις καρυδιές, η Άρνα είναι ένα χάρμα οφθαλμών, με τα λιθόκτιστα καλντερίμια της, τα πέτρινα διώροφα σπιτάκια με τις καμινάδες που αχνίζουν, και τις πηγές της που αναβλύζουν κρυστάλλινο νερό. Εδώ βρίσκεται και το δεύτερο φυσικό μνημείο της περιοχής, ο περίφημος υπερχιλιετής πλάτανος της Άρνας, το ύψος του οποίου αγγίζει τα 30 μέτρα και η περίμετρός του ξεπερνά τα 13. Θα τον βρεις στην πλατεία του χωριού, να χαρίζει απλόχερα την σκιά του τα καλοκαίρια που τα καφενεία απλώνουν τα τραπεζάκια τους κάτω από τα κλαδιά του.

Η Μονή της Γόλας

Πολύ κοντά στο χωριό Γοράνοι, η Μονή της Γόλας αξίζει οπωσδήποτε μια επίσκεψη, όχι μόνο για την ειδυλλιακή τοποθεσία της που προσφέρει φαντασμαγορική θέα στην κορυφογραμμή του Ταΰγετου, αλλά και για τις τοιχογραφίες της, οι οποίες χρονολογούνται από το 1632 και απεικονίζουν, πλάι στους αγίους, και αρχαίους έλληνες φιλοσόφους, μεταξύ των οποίων ο Αριστοτέλης, ο Πλάτωνας και ο Θαλής. Τρεις μόνο μονές με τοιχογραφίες φιλοσόφων υπάρχουν σε ολόκληρη την Ελλάδα –οι άλλες δύο βρίσκονται στα Μετέωρα και στο νησί των Ιωαννίνων.

Περπατώ εις το μονοπάτι

Όπως και το βόρειο τμήμα του, ο εδώ Ταΰγετος διατρέχεται από πολλά ειδυλλιακά και άριστα σηματοδοτημένα μονοπάτια. Αν δεν ξέρεις από πού να πρωτοξεκινήσεις, εμείς προτείνουμε δύο διαδρομές, μία εύκολη και μία πιο απαιτητική:

Κουμουστά - Μονή Γόλας

Ένα από τα ευκολότερα, αλλά και πλέον φαντασμαγορικά μονοπάτια του Νότιου Ταΰγετου ενώνει την Κουμουστά με την Μονή Γόλας μέσα από το καταπράσινο φαράγγι της Λαρνακιάς. Περνά πάνω από πέτρινα γεφυράκια και πλάι σε μικρούς, κρυστάλλινους καταρράκτες που σχηματίζουν φυσικές πισίνες –αν έρθεις καλοκαίρι πάρε μαζί μαγιό, θα σου χρειαστεί. Το μονοπάτι ξεκινά από την πλατεία της Κουμουστάς, και καταλήγει στη Μονή Γόλας μετά από 3,5 χιλιόμετρα (ή μιάμιση περίπου ώρα).

Πηγή Μαγγανιάρη - Καταφύγιο Ταΰγετου - Κορυφή Προφήτη Ηλία

Διαδρομή ιδανική για προχωρημένους πεζοπόρους, που δεν φοβούνται τις προκλήσεις, έχει συνολικό μήκος 8,5 χιλιομέτρων και διάρκεια πέντε σχεδόν ωρών –κυρίως επειδή είναι ανηφορική. Οι πιο αρχάριοι, μπορούν να κάνουν μόνο το πρώτο σκέλος, από την Πηγή του Μαγγανιάρη μέχρι το Καταφύγιο, που διαρκεί περίπου μιάμιση ώρα και σκαρφαλώνει από τα 980 στα 1.550 μέτρα υψόμετρο. Από το καταφύγιο περνά το πάντα εντυπωσιακό Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε4 που σε ανεβάζει μέχρι την κορυφή του Ταΰγετου –και του κόσμου– στα 2.404 μέτρα, μετά από περίπου δυόμιση ώρες.