«Καούρ εκοκιάτε»

Γράφει η πινακίδα σε αυτή την παράξενη γλώσσα, που οι γλωσσολόγοι λένε πως εξελίχθηκε από τη δωρική διάλεκτο των αρχαίων ελληνικών –σε αντίθεση με τα επίσημα ελληνικά μας, που είναι παιδιά της ιωνικής και της αττικής διαλέκτου. Καλωσήρθατε, σημαίνει. Την αντικρίζεις για πρώτη φορά με φόντο αυτόν τον γιγάντιο, κατακόκκινο βράχο που έχει κάνει το Λεωνίδιο αναρριχητικό προορισμό ξακουστό στα πέρατα του κόσμου. Και ξέρεις πως ήρθες σε μια μικρή πόλη ιδιαίτερη, με κάθε τρόπο που μπορεί μια πόλη να γίνει ιδιαίτερη.

Απομονωμένο από την υπόλοιπη Ελλάδα μέχρι τα μέσα του προηγούμενου αιώνα, κι ακόμα και σήμερα στο τέρμα ενός φαντασμαγορικού μεν, γεμάτου στροφές δε δρόμου, το Λεωνίδιο δε μοιάζει με κανένα άλλο μέρος, ούτε της Πελοποννήσου, ούτε της υπόλοιπης χώρας. Τα κεραμιδοσκέπαστα αρχοντικά του κουρνιάζουν κάτω από τις χιονισμένες κορυφές του Πάρνωνα, στις δυο όχθες του Δαφνώνα –που αν τον πετύχεις με νερό φωτογράφισέ τον, είναι σπάνιο θέαμα– πριν δώσουν την θέση τους στον εύφορο κάμπο που καταλήγει απαλά στην θάλασσα του Μυρτώου.

Διώροφα και τριώροφα πέτρινα αρχοντικά παρατάσσονται στις άκρες των φαρδιών στην πλειοψηφία τους, δροσερών δρόμων, που καταλήγουν πότε σε μια πλακόστρωτη πλατεία, πότε σε ένα εντυπωσιακό διατηρητέο κτίριο σαν το Δημοτικό Σχολείο του 1921, πότε σε ένα τοξωτό γεφύρι που στεφανώνει τον χείμαρρο, πότε σε μια ακόμα από τις διάσπαρτες πινακίδες στα τσακώνικα. «Γρούσα νάμου είνι τα Τσικώνικα. Ρωτήετε να νιουμ’ αλήωι». Η γλώσσα μας είναι τα Τσακώνικα, ρωτήστε να σας πουν.

Μια επίσκεψη αξίζει οπωσδήποτε ο υποδειγματικά αναστηλωμένος Πύργος Τσικαλιώτη, που φιλοξενεί μια μικρή αλλά πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση για την τσακώνικη αρχιτεκτονική. Τα αρχοντικά εδώ, βλέπεις, δεν ήταν απλά σπίτια πλουσίων: Ήταν κανονικότατα αμυντικά κτίσματα, με πυργίσκους και τουφεκίστρες, και με πανέξυπνα κατασκευαστικά τεχνάσματα-παγίδες, σαν τα ασύμμετρα σκαλιά στα οποία ο ανυποψίαστος επίδοξος εισβολέας ήταν πολύ εύκολο να σκοντάψει. Ο επιβλητικός Πύργος χτίστηκε το 1808, από τον Κωνσταντίνο Τσικαλιώτη, έμπορο ξυλείας στην Τεργέστη και μέλος της Φιλικής Εταιρείας.

Πολύ ενδιαφέρουσα είναι και η Έκθεση της Φάμπρικας Πολιτισμού, που στεγάζεται στο ατμοσφαιρικό κτίριο του 1859, το οποίο λειτούργησε αρχικά ως διδακτήριο του Δημοτικού Σχολείου και εν συνεχεία ως εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Εδώ θα μάθεις τα πάντα για τη γαστρονομία και τα αγροτικά προϊόντα της περιοχής (ναι, για την τσακώνικη μελιτζάνα τα ξέρεις, έχει όμως κι άλλα) και για την ιδιαίτερη κουλτούρα της Τσακωνιάς. Ο τσακώνικος χορός, ας πούμε, δε μοιάζει με κανέναν άλλο χορό στην Ελλάδα: Οι μελετητές λένε πως ίσως να είναι ο αρχαίος χορός Γέρανος, αυτός που ο Πλούταρχος λέει ότι χόρεψε ο Θησέας με τους συντρόφους του στο ιερό του Απόλλωνα στη Δήλο, αναπαριστώντας τον τρόπο με τον οποίο βγήκαν από το Λαβύρινθο έχοντας σκοτώσει τον Μινώταυρο. Αν δεις τα βήματα, και την παράταξη των χορευτών τον έναν πίσω από τον άλλον αντί για πλάι-πλάι, η θεωρία βγάζει πολύ νόημα: Κι εσύ κάπως έτσι θα έβγαινες από τον λαβύρινθο έχοντας σκοτώσει ένα τερατάκι.

Από τη μια βουνό, από την άλλη θάλασσα

Αν ξεκινήσεις να ανηφορίζεις από το Λεωνίδιο, θα βρεθείς στις ειδυλλιακές βουνοπλαγιές και τα πανέμορφα χωριά του Πάρνωνα, λεπτομέρειες για τα οποία έχουμε εδώ  Νότιος Πάρνωνας  Αν, πάλι, κατηφορίσεις προς την θάλασσα, ο δρόμος θα σε φέρει πρώτα απ’ όλα στην Πλάκα, το επίνειο του Λεωνιδίου, με τη βοτσαλωτή της παραλία και τα ταβερνάκια που απλώνουν τα καλοκαίρια τραπέζια στην προκυμαία, για φρέσκο ψάρι πλάι στο κύμα.

Φεύγοντας από την Πλάκα, στο δρόμο που οδηγεί προς το χωριό Τσιτάλια, θα δεις την χαρακτηριστική καφέ πινακίδα προς το Παλαιόκαστρο του Λεωνιδίου. Ψηλά στην κορυφή του λόφου, στα 455 μέτρα, το Παλαιόκαστρο είναι φράγκικο, χτισμένο κάποια στιγμή ανάμεσα στον 13^ο και τον 15ο αιώνα, και προσβάσιμο μόνο από μονοπάτι. Η διαδρομή ως εδώ πάνω θα σου πάρει ένα 40λεπτο, και δεν είναι ιδιαίτερα εύκολη. Από το κάστρο επιβιώνει μόνο μικρό κομμάτι των τειχών, και φυσικά η εξαίσια θέα του στην θάλασσα, πράγμα που σημαίνει πως αν δεν είσαι φανατικός λάτρης της πεζοπορίας ή των κάστρων μάλλον δεν αξίζει να μπεις στον κόπο.

Λίγο νοτιότερα, 5 χιλιόμετρα από την Πλάκα, τα Πούλιθρα είναι ένα γλυκύτατο παραθαλάσσιο χωριουδάκι με άρωμα νησιού, μεγάλη βοτσαλωτή παραλία και εντυπωσιακά πετρόχτιστα αρχοντικά πλάι σε χαμηλά ασβεστωμένα σπιτάκια με λουλουδιασμένες αυλές. Μια υπέροχη πεζοπορική διαδρομή, που περνά μέσα από γαλήνιους ελαιώνες και πλάι σε ήσυχες, βοτσαλωτές ακρογιαλιές με κρυστάλλινα νερά θα σε φέρει μετά από περίπου μία ώρα περπάτημα από τα Πούλιθρα στο κατάλευκο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου. Η παραλία που απλώνεται από κάτω του είναι ό,τι πρέπει για ερημικές βουτιές, μακριά από τους πάντες και τα πάντα.